^{معاون سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري آذربايجان شرقي: رقابت بازار تبريز شيخ صفي و بافت تاريخي يزد براي جهاني شدن آغاز شد}

یزدفردا : معاون ميراث فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري استان آذربايجان شرقي گفت: رقابت بازار تبريز، مقبره شيخ صفي اردبيل و بافت تاريخي يزد براي جهاني شدن آغاز شد.


بهروز عمراني امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در تبريز افزود: سال 2010 ميلادي با انتخاب يكي از اين سه اثر تاريخي پرونده يازدهمين نامزد ايران براي ثبت در فهرست آثار جهاني يونسكو بسته مي شود.
وي اضافه كرد: بازار قديم تبريز كه از آن به عنوان بزرگترين و وسيع‌ترين مجموعه مسقف و به هم پيوسته جهان ياد مي‌شود، شبكه اصلي و قلب شهر تبريز به شمار مي‌رود و نقش عمده‌اي در بافت شهر دارد.
مسئول تهيه پرونده جهاني شدن بازار تبريز ادامه داد: تهيه حريم و عرصه بازار تاريخي، جمع‌آوري اسناد و مدارك تاريخي موجود، سابقه گزارش هاي مرمت ده سال گذشته، برنامه‌هاي كوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت و مصالح‌شناسي و كتاب‌شناسي از جمله برنامه‌هاي در دست اجرا براي تهيه پرونده جهاني شدن بازار تبريز(بزرگترين بازار تاريخي مسقف جهان) است.
وي اضافه كرد:درحال حاضر مهمترين مسئله براي تهيه پرونده جهاني شدن بازار مسقف تبريز تهيه نقشه هاي دقيق اين بازار است.
عمراني تهيه دقيق نقشه هاي بازار تبريز را مستلزم همكاري و هم سويي مسئولان شهري و همكاري انجمن بازار تبريز دانست.
معاون سازمان ميراث فرهنگي استان آذربايجان شرقي گفت: پس از طرح پرونده ثبت كليساهاي تاريخي ايران و مجموعه سازه‌هاي آبي شوشتر در يونسكو سعي مي‌كنيم در سال 2010 پرونده ثبت بازار تبريز را پيگيري كنيم.
عمراني افزود: سابقه بازار تبريز به قرون 4 و 5 باز مي‌گردد و اين بازار داراي 2 هزار و500 واحد تجاري بوده كه در زمان هاي مختلف دچار تغييرات شده و در حال حاضر 800 واحد تجاري دارد.
وي خاطرنشان كرد: اين بازار بزرگترين بازار سرپوشيده متصل جهان است.
عمراني با بيان اينكه در حال حاضر شرايط ثبت جهاني اين اثر فراهم است، اظهار داشت: با ثبت اين اثر در زمزه آثار جهاني مي‌توانيم تاريخچه آثار تاريخي شمالغرب كشور را احيا كنيم.
وي درباره اقدامات سازمانهاي دولتي مانند بازرگاني و شهرداري گفت: انتظار داريم كه اين سازمانها با ما همسو شده و جلوي تعرض به اين اثر را بگيرند.
عمراني خاطرنشان كرد: ايحاد زيرساخت ها نياز به 30 ميليارد ريال هزينه دارد و اميدواريم هر چه زودتر مقدمات ثبت اين اثر فراهم شود.
گفتني است، بازار تبريز كه بزرگترين بازار مسقف تاريخي جهان است يك كيلومتر مربع وسعت و 8 هزار واحد تجاري دارد.
كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي وگردشگري فعاليت هاي خود را براي آماده سازي پرونده جهاني شدن مقبره شيخ صفي اردبيل ، بازار تاريخي تبريز، بافت تاريخي يزد براي ثبت در فهرست آثار جهاني آغاز كردند. آماده‌ترين پرونده يازدهمين نامزد ايران براي ثبت در فهرست آثار جهاني يونسكو در سال 2010 است.
شايان ذكر است، شبكه بازار تبريز به مثابه قلب شهر است و نقش عمده اي در بافت شهر دارد، اين بازار كه در سال يك 1354 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد، بزرگ ترين اثر ثبتي كشور و وسيع ترين مجموعه مسقف و به هم پيوسته جهان به شمار مي رود.
مجموعه بازار تبريز يكي از بازارهاي بزرگ تاريخي و زيباي ايران و خاورميانه است. مجموعه بازار تبريز داراي 20 راسته و بازار، 35 سرا، 25 تيمچه، 11دالان و در حدود 5500 مغازه و تقريبا در بر گيرنده 40 نوع صنف و شغل است. عواملي مانند سبك معماري بازار، آرايش مغازه ها، كثرت تيمچه ها، كاروان سراها، دالان ها، راسته ها و هم چنين انواع مشاغل و حرفه ها، وجود تعداد بسياري مدرسه و مسجد كه عمدتا از سابقه تاريخي برخوردارند، اين بازار را به نمونه عالي محيط تجارت، كسب و زندگي اسلامي و خاوري تبديل كرده است.
گزارش فارس حاكي است، تبريز از ادوار گذشته به دليل قرار گرفتن در مسير جاده ابريشم يكي از مهم ترين مراكز بازرگاني ايران به شمار مي رفته است. اين شهر به خاطر موقعيت ويژه خود، ساليان دراز پذيراي كاروان هاي تجاري خاور دور و اروپا از راه روسيه و عثماني بود و مركز مبادله كالاهاي بازرگاني كشورهاي اروپايي محسوب مي شد و از اين رو از شهرتي جهاني برخوردار بوده است.
اين گزارش مي افزايد، شاردن فرانسوي در سفرنامه خود شكوه مجموعه بازارهاي تبريز را پيش از ويراني آنها بر اثر زلزله چنين مي ستايد: اين شهر داراي عالي ترين بازارهاي آسياست، وسعت و عظمت اين بازارها، گنبد ها و طاق هاي زيبايي كه آنها را پوشانيده است با توده عظيم و انبوه جماعتي كه در طي روز در سوق هاي بازار مشاهده مي شود و كثرت مقدار كالاهايي كه در آنجا انباشته شده است بطور حيرت آوري ابهت و جلال بازار هاي تبريز را نمودار مي سازد.
وي اضافه مي كند: زيباترين بازار اين شهر كه مركز معاملات كالاهاي گرانبها و جواهرات است، قيصريه نام دارد، اين بازار هشت گوش و بسيار وسيع و بزرگ است. قيصريه را حدود سال 850 به فرمان اوزن حسن كه مقر سلطنتش تبريز بود بنا كرده اند.
لازم به يادآوري است كه مجموعه شكوهمند و بي‌نظير بازار تبريز در جريان زلزله هول انگيز سال 1193 هجري قمري به شدت آسيب ديد.
بازسازي و مرمت مجموعه بازار تبريز به احتمال قوي همزمان با بناهاي باروي شهر، به همت نجفقلي خان بيگلربيگي از سال 1194 هجري قمري آغاز شد. بافت اصلي بازار تبريز از دو راسته سرپوشيده شمالي– جنوبي و شرقي- غربي تشكيل شده است.
عرض بازارها بين 4 تا 5 متر و بلندي سقف آنها 5 تا 6 متر است كه در مقايسه با سقف بازارهاي نقاط گرمسيري ايران كوتاه تر است.
راسته هاي اصلي توسط راسته هاي فرعي به هم متصل شده‌است در فضاهاي بين آنها، سراها، كاروان سراها و تيمچه ها بنا شده است. تقاطع راسته ها را در سه راهي و چهار راهي ( چهار سوق ها) طاق هاي گنبدي پوشانده است. بزرگ ترين گنبد بازار، گنبد تيمچه امير و زيبا ترين قسمت آن تيمچه مظفريه است.
گزارش فارس مي افزايد، از زيباترين و مهم ترين بازارهاي تبريز، بازار، كاروانسرا و تيمچه امير است كه در حال حاضر از مراكز عمده تجارت و صادرات فرش و مركز بورس طلا و جواهر و منسوجات است. بازار امير از شلوغ ترين و پرحجم ترين بازارهاي تبريز و از نقاط ديدني و جهانگردي شهر است. باني اين بازار و كاروانسراي امير، « ميرزا محمد خان امير نظام زنگنه » است. تاريخ بناي بازار و كاروا نسرا ي امير سال 1255هجري قمري است.
در بازار امير از 112 مغازه داير، 102 مغازه به زرگري و جواهر فروشي اشتغال دارند.گسترش تجارت طلا و زرگري به تدريج بزازي و پارچه فروشي را كه روزگاري مخصوص بازار امير بود از بين برده و جاي آن را گرفته است.

همچنين اين گزارش حاكي است، معروف ترين بخش بازار تبريز تيمچه مظفريه است كه در زمان وليعهدي مظفرالدين ميرزاي قاجار به سال 1305هجري قمري ساخته شد، باني آن حاج شيخ محمد جعفر قزويني از بازرگانان تبريز بوده است. با توجه به اينكه هر بناي نو بنيادي در تبريز اگر مورد توجه وليعهد وقت قرار مي گرفت، بايستي آن را به وليعهد پيشكش مي كردند، اين بازرگان كاردان نيز بنا را به نام مظفر الدين ميرزا ، مظفريه ناميد كه مورد تحسين وليعهد قرار گرفت و از تصاحب و تملك آن خودداري كرد.
در حال حاضر تيمچه مظفريه يكي از مراكز عمده تجارت و صدور فرش آذربايجان و ايران است و شهرتي جهاني دارد. اين تيمچه دو طبقه دارد كه هر طبقه آن 26 حجره فرش فروشي را در خود جاي داده است.
رودخانه مهران رود دو قسمت بازار قديمي تبريز را از هم جدا ساخته و بخش شمالي بازار به جهت جدا ماندن از كل مجموعه بتدريج اهميت خود را از دست داده و دچار تخريب بيشتري شده است. قسمت اعظم مساحت بازار در جنوب مهران رود و در حد فاصل خيابان هاي دارايي، شهدا و امتداد آن در راسته كوچه قرار گفته است. احداث خيابان دارايي قسمت كوچكي از اين بخش را از كل مجموعه جنوبي جدا كرده است.
شايان ذكر است، مهم‌ترين راسته هايي كه در اين قسمت از بازار وجو دارند عبارتند از : بازار امير، راسته بازار، راسته قديم، بازار سراجان، شيشه گرخانه، بازار كفاشان، بازار صفي، بازار صادقيه، دلاله زين بازار، بازار كلاهدوزان، قيزبستي بازار، بازار مسگران، بازار حلاجان، بازار آيت الله شهيدي، يمن دوز بازار، بازار حرم خانه، بازار رنگي.
از تيمچه هاي معروف بازار، تيمچه امير، تيمچه حاج شيخ كاظم، ميرزا شفيع، حاج محمدقلي، حاج صفر علي، ميرزا جليل، مظفريه، شعر بافان، ملك، خرازي ها، حاج شيخ بها، ميرابوالحسن و حاج تقي را مي توان نام برد. هر كدام از اين تيمچه ها يا سراهاي بازار تبريز معمولاً داراي دالانهاي زيبايي هستند كه به همان نام تيمچه و سراي شهرت يافته اند.
سراي‌هاي بازار تبريز غير از ايفاي نقش بسيار مهم در زندگي اقتصادي بازار، به منزله تنفس گاه ها و فضاي سبز مجموعه نيز اهميت فوق‌العاده‌اي داشته اند.سراهاي امير، گرجيلر، حاج سيدحسن ها، شاهزاده ها، دو دري ها، ميرابوالحسن، پرتوي، آلماني ها، ميرزا مهدي از مشهورترين سراهاي مجموعه بازار محسوب مي شوند.

یزدفردا

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا